Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Pomiń baner

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Ćwiczenia terenowe na pierwszym roku

Prowadząca: dr hab. Patrycja Trzeszczyńska, prof. UJ
Miejsce: Terka, Bieszczady
Termin: 7-16 maja 2024

W 2022 r. Wojciech Wilczyk (fotograf, poeta, autor esejów i tekstów krytycznych o sztuce, autor wielu fotograficznych projektów dokumentalnych) sfotografował pomniki wolności – materialne ślady pamięci o uwłaszczeniu w postaci krzyży i kapliczek, trwające w krajobrazie dawnej Galicji i dawnego Królestwa Polskiego. Autor powstałej w ten sposób typologii wizualnej zaprosił do współpracy Magdalenę Zych z Muzeum Etnograficznego w Krakowie. W kolekcji tego muzeum znajdują się świadectwa i eksponaty związane z czasem przemian przed- i pouwłaszczeniowych, muzeum prowadziło też badania o współczesnych relacjach ludzi z ziemią i opowiada o dziedzictwie pańszczyzny na wystawie „Kogo stać?”. W 2023 r. MEK i osoby studenckie z IEiAK UJ rozpoczęły etnograficzne badania terenowe, których celem było uchwycić współczesny kontekst tych upamiętnień w jednym z regionów – na Roztoczu. Jesienią 2024 r. w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie otwarta zostanie wystawa poświęcona (nie)widzialnym pomnikom wolności, prezentująca wyniki badań terenowych, której współtwórcami będą osoby studenckie z IEiAK UJ, biorące udział w tym przedsięwzięciu w 2023 i 2024 r.

Ćwiczenia terenowe wpisują się w szerszy nurt tzw. zwrotu ludowego w historiografii, któremu z uwagą przygląda się antropologia. Na polskich wsiach przestrzenne obiekty sakralne odgrywają nadal dużą rolę. Jednak, co zaskakujące, w dotychczasowym obiegu naukowym i muzealnym oraz dyskursach popularnych brakuje syntetycznej dokumentacji obiektów, które będąc krzyżami i kapliczkami są jednocześnie pomnikami przywrócenia wolności, stawianymi przez gromady wiejskie w XIX wieku na znak znoszenia obciążeń pańszczyźnianych. Tymczasem skala tego nierozpoznanego zjawiska jest znacząca: na terenie kraju mamy kilkaset tego rodzaju obiektów.

Przedsięwzięcie ma na celu etnograficzną dokumentację praktyk i pamięci o źródłach tego rodzaju fundacji w kontekście współczesnego życia w miejscowościach, w których się one znajdują. Badania będą polegać na kontekstowej pracy metodą studium przypadku i obejmą obserwacje, rozmowy, spacery etnograficzne oraz dokumentację pejzażu dźwiękowego i wizualną. Ich celem będzie uchwycenie materialnych i niematerialnych obiegów pamięci w kontekście współczesnych realiów życia w Bieszczadach. Odbędą się w miejscowości Terka i pobliskich w gminie Solina. Przygotowanie do badań będzie obejmować spotkania w MEK, dyskusje nad miniprojektami i ścieżkami badawczymi każdej osoby uczestniczącej oraz zapoznanie się z kilkoma lekturami.

Wymagania, forma zaliczenia: Solidna praca w terenie nad samodzielnymi miniprojektem w oparciu o wybrane narzędzia metodologiczne.

Opracowanie na potrzeby MEK: pliki z opisem zawartości.

Dla chętnych: przygotowanie relacji z badań w konwencji wpisu blogowego na podstronie projektu (umieszczonej na stronie MEK).

Literatura do zajęć:
K. Pobłocki, Chamstwo, Czarne 2021.
J. Kuciel-Frydryszak, Chłopki. Opowieść o naszych babkach, Marginesy 2023.
A. Leder, Prześniona rewolucja. Ćwiczenie z logiki historycznej, Krytyka Polityczna 2013.