Prowadzący: mgr Ewa Rossal
Miejsce: Cieszyn/Český Těšín
Data: 4-14 maja 2023
Temat: Granica. Lokalne historie, codzienne praktyki, oddolne twórczości.
Cieszyn. Obecnie ponad 30-tysięczne miasteczko położone na południu Polski, dokładnie na granicy z Czeską Republiką. Swoje przedłużenie ma w Czeskim Cieszynie. W przeszłości jedno z najważniejszych miast austro-węgierskiej Galicji, dziś raczej mało znane miasteczko przygraniczne. Po zakończeniu I wojny światowej Śląsk Cieszyński oraz sam Cieszyn stał się terytorium spornym pomiędzy Polską i Czechosłowacją. Ostatecznie 28 lipca 1920 roku na międzynarodowej konferencji w Spa, Rada Ambasadorów arbitralnie podzieliła Śląsk Cieszyński między dwa państwa. Rzeka Olza stała się granicą w Cieszynie, którego zabytkowa część znalazła się po stronie polskiej, a przemysłowa po czeskiej. Przy podziale nie brano pod uwagę kryterium etnicznego. W latach 1938–1945 Cieszyn i Český Těšín połączono w jedno miasto, by zaraz po zakończeniu II wojny światowej podział przywrócić. W 2004 po wejściu Polski do Unii Europejskiej granicę na Olzie zniesiono. Równo sto lat od podziału Cieszyna w Spa oraz 13 lat po wejściu Polski do strefy Schengen, do miasta powróciła granica na Olzie, tym razem ze względu na stan pandemii.
Podczas badań będzie nas interesować w jaki sposób granica kształtuje życie osób zamieszkujących polski i czeski Cieszyn? Jakie narracje o granicy są obecnie opowiadane przez mieszkańców i mieszkanki? Jakiego typu emocje towarzyszom tym opowieściom? Czy i w jaki sposób doświadczenie granicy przejawia się w codziennych praktykach? Ważne dla nas będzie nowe spojrzenie na wytwarzane lokalnie historie i wydobycie nieoczywistych, pomijanych w oficjalnych dyskursach faktów.
Praktyki terenowe będą składały się z powiązanych ze sobą etapów:
- PRZYGOTOWANIE: zapoznanie się z proponowaną literaturą, grupowe spotkania z omówieniem przyjętych technik badawczych oraz indywidualnym przygotowaniem tematu i odpowiednich narzędzi badawczych;
- DZIESIĘCIODNIOWE BADANIA TERENOWE – indywidualna praca w terenie pod kierunkiem prowadzącej oraz we współpracy z innymi osobami tworzącymi grupę badawczą oparte o długie spotkania z ludźmi i współobecność w postaci obserwacji nieuczestniczącej oraz uczestniczącej, wywiadów etnograficznych o różnym typie ustrukturyzowania, rozmów niesformalizowanych oraz dokumentacji audiowizualnej (fotografie, filmy, etc.).
- PODSUMOWANIE: opracowywanie zebranego materiału empirycznego (notatek, wywiadów, rozmów) w postaci sprawozdania;
Literatura:
G. Kubica, Ślaskośc i protestantyzm. Antropologiczne studia o Śląsku Cieszyńskim, proza, fotografia, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011 (fragmenty)
F.Montezemolo, R.Peralta, H.Yepez, Here Is Tijuana!, Black Dog Publishing Ltd 2006
T. Rakowski, Teren, wspólnota, etyka: w poszukiwaniu „właściwej” drogi w terenowych badaniach antropologicznych Etnografia. Praktyki, Teorie, Doświadczenia 2021, 7: 253–264
G. Studnicki, Śląsk Cieszyński: obrazy przeszłości a tożsamość miejsc, Wydawnictwo Uniwersytetu Ślaskiego: Katowice 2015 (wybrane rozdziały)
M.Szalbot: „Oswajanie” granic. Działania podejmowane w obrębie przestrzeni granicznej w wybranych europejskich miastach podzielonych w: Granice i pogranicza: państw, grup, dyskursów…Perspektywa antropologiczna i socjologiczna, G.Kubica, H.Rusek (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Ślaskiego: Katowice 2013