Kierownik Katedry
Zespół
Dr hab. Anna Niedźwiedź, prof. UJ
Dr hab. Patrycja Trzeszczyńska, prof. UJ
Opis działalności
Katedra powstała na bazie wcześniej istniejącego Zakładu Teorii i Antropologii Kultury UJ i twórczo kontynuuje jego problematykę i osiągnięcia badawcze. Mimo szerokiego spektrum tematycznego (badania nad literaturą, animal studies, problematyka diaspory ukraińskiej czy studia afrykańskie), mimo różnorodności metodologicznej i odmienności temperamentów badawczych, osoby wchodzące w skład katedry mieszczą się w szerokim zakresie tego, co zwykło nazywać się może niezbyt precyzyjnie, ale zrozumiale: antropologią współczesności. Mówiąc najkrócej: oznacza to odejście od klasycznego (ludoznawczego) modelu etnografii realizowanego po II wojnie w ramach uniwersyteckich studiów etnograficznych. W tym geście nie chodzi, rzecz jasna, o jałowe porzucenie tradycyjnej problematyki etnograficznej, ale o poszerzenie jej o nowe pola i obszary badawcze, które wcześniej nie wchodziły w orbitę zainteresowań etnografów/etnologów/antropologów. Chodzi także o zastąpienie klasycznego kwestionariusza etnograficznego szerszą problematyką antropologiczną, w ramach której mieszczą się, przykładowo, badania nad religijnością, mitologizacją nauki, pamięcią i tożsamością kulturową, obrazem filmowym czy skomplikowane relacje ludzie-zwierzęta. Wyróżnikiem badaczy wchodzących w skład katedry jest nie tylko silne uwrażliwienie na fenomeny kultury współczesnej (w najszerszym możliwym zakresie: od języka i obrzędu, po obraz i dźwięk), ale przede wszystkim znakomita orientacja metodologiczna w odniesieniu nie tylko do uprawianej przez nas dyscypliny, ale także wiedza o przemianach metodologicznych (pojęciowych, językowych), które zachodzą we współczesnej humanistyce.
Wyrazem takiego pojmowania i uprawiania antropologii jest szereg inicjatyw podejmowanych przez członków naszego zespołu. Wymieńmy kilka z tych o największej wadze badawczej, dydaktycznej i medialnej.
Pracownicy Katedry zainicjowali w IEiAK nowe kursy z zakresu antropologii wizualnej i obrazu, antropologii religii, studiów afrykańskich, które zostały świetnie przyjęte przez studentów. W ramach zajęć ze studentami zrealizowano liczne wyprawy badawcze w Polsce oraz zagranicą (Londyn, wyjazd poświęcony wieloreligijnym obliczom globalnego miasta w kontekście wieloetnicznych migracji), a także badania stacjonarne w Krakowie, często połączone z nowatorskim podejściem do etnograficznych metod terenowych (Lotna Grupa Etnograficzna działająca jako grupa badawcza podczas Światowych Dni Młodzieży w Krakowie 2016 r. oraz Festiwalu Kultury Żydowskiej w 2017 r.). Przez wiele lat, najpierw Zakład Teorii i Antropologii Kultury, a później katedra organizowała otwarte seminaria antropologiczne, których tematami były zjawiska i problemy nie znajdujące miejsca w rutynowych kursach instytutu (m. in. Metropolia, czy Aktualność Greków), a ich prelegentami byli profesorzy należący do czołówki nie tylko polskiej humanistyki (m. in. prof. prof. A. Bielik-Robson, Marek Węcowski, Ireneusz Kania). Niektórzy pracownicy Katedry uczestniczą także w przygotowaniu merytorycznym i logistycznym Zakopiańskich Spotkań Antropologicznych, organizowanych corocznie od lat 10 w zakopiańskim Muzeum Tatrzańskim – we współpracy z kwartalnikiem „Konteksty” i naszą jednostką uniwersytecką.
Na uwagę zasługuje też silna i długotrwała współpraca katedry z mediami („Tygodnik Powszechny”, „Gazeta Wyborcza”, Radio TOK FM, Radio Kraków i inne), działalność wystawiennicza (m.in. w MEK, współpraca przy wystawach w Muzeum Narodowym, Muzeum Tatrzańskim). Przedstawiciele naszej katedry byli także konsultantami filmów dokumentalnych i etnograficznych a także ich współtwórcami. Na osobną uwagę zasługuje współpraca zagraniczna (wykłady prowadzone na uczelniach zagranicznych, amerykańskich i europejskich, m. in. Rochester, Buffalo, Trondheim). W ostatnim czasie katedra zorganizowała także międzynarodową (polsko-włoską) konferencję w wersji on-line, wokół twórczości wybitnego włoskiego pisarza i humanisty Roberta Calasso.