Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej

Termin i miejsce obrad
29-30 września 2014
Kraków, IEiAK UJ

Kierownictwo naukowe
dr Magdalena Barbaruk
dr hab. Dariusz Czaja

Organizatorzy
Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ
Narodowe Centrum Nauki

Wprawdzie pisano już o „życiu na miarę literatury" ale stwierdzeniu temu nie towarzyszył zamiar określenia empirycznych konsekwencji tego faktu. Jedną z istotniejszych wydaje się nam fenomen tras literackich. Podczas konferencji chcielibyśmy zastanowić się nad tym z jakim zjawiskiem kulturowym mamy do czynienia kiedy fikcja literacka staje się (dla kogoś) czymś równie lub bardziej rzeczywistym niż tzw. realny świat. Jak można opisać sens, istotę wędrowania po trasie literackiej? Na czym polegają moce sprawcze literatury? Czy na jej aksjotycznym potencjale to znaczy na kształtowaniu sposobów bycia ludzi? Jak na tę sprawczość literatury wpływają przemiany kultury, w tym kultury literackiej? Czy możemy mówić o literackim modusie egzystencji w czasach kiedy mówi się o śmierci powieści i czytelnika?

Niektóre trasy literackie powstawały/powstają „naturalnie", inne są tworzone w ramach ekspansywnej turystyki kulturowej (muzea literackie etc.). Zarysowująca się tu niejako automatycznie opozycja między tym, co prawdziwe a tym, co sztuczne (wykreowane) nie powinna prowadzić do lekceważenia tych ostatnich. Warto rozważyć, czy nie nazbyt pochopnie pozbawiamy je kulturowego potencjału, czy nie ulegamy tu pokusie orzekania o wyparowywania sensu ze świata, tak jak nazbyt łatwo ulegliśmy wizji przemiany miejsca w „nie-miejsce". Interesuje nas specyfika istniejących szlaków literackich, ich różnorodność, przemiany, ale również swoista topo-graficzna futurologia: próba określenia potencjalnych tras literackich i ich waloru kulturowego.

Zamysł badania tras literackich jako tras kulturowych rozpatrywać należy w kontekście pojawienia się nowej refleksji o terytorium, w obrębie której nie utożsamia się go z dziedziną gospodarki, ale z kulturą: historią, pamięcią, tożsamością, a dziedzictwu przyznaje się niematerialny status (sposób życia, pejzaż, tożsamość, trasa kulturalna). Równie istotne jest sytuowanie go w odniesieniu do definiowanych w humanistyce na nowo relacji natury i kultury. Interesująca nas problematyka sytuuje się na niewyraźnej granicy między tym, co kulturowe a przyrodnicze, a co dotyczy związków („przepływów") między jednostką (czytelnikiem, podróżnikiem literackim, mieszkańcem), literaturą a krajobrazem. Czy wiązane z dziełami literackimi wartości są uobecniane w krajobrazie i czy przetrwały one mimo przemian zachodzących w świecie człowieka? Jakie wartości (estetyczne, etyczne) uobecniają konkretne pejzaże literackie? Z czym należy wiązać trwałość pejzażu literackiego? Czy np. należy ją „sprawdzać" odnosząc pejzaż do literackiego pierwowzoru czy też do „pierwszych" literackich pielgrzymek, które z danego miejsca uczyniło miejsce literackie? Kto w znanych z literatury miejscach jest u siebie? Czy w większym stopniu jego mieszkańcy czy prowokowani dziełem literackim przybysze? Powyższe pytania i problemy nie wyczerpują tematu konferencji, ale wydają się istotne dla zarysowania jego ram.

29 września

10:00-13:30 "Doświadczenie i fikcja"

Arkadiusz Żychliński
Osiadły podróżnik: topografia fikcji

Krzysztof Łukasiewicz
O podróży w świat literatury

Xavier Farré
Wygnania i powroty: o André Acimanie

Grzegorz Jankowicz
Droga, która dzieli

15:00-18:30 "Mapa i pejzaż"

Piotr Jakub Fereński
Fikcyjne mapy i święte topografie

Zoriana Rybczyńska
Podróż jako opowieść: o przejściach miedzy tekstem a krajobrazem

Stefan Bednarek
Sudeckie itineraria Henryka Wańka

Magdalena Barbaruk
Błędne mapy

19:30 Cheder Cafe (ul. św. Józefa 36)

Adam Wodnicki
Tryptyk oksytański

30 września

10:00-13:00 "Przejścia/transformacje"

Jerzy Franczak
"Szczęśliwe połączenie śmieci i cmentarzy" - powieść, archiwum i Miejsce Pamięci w Bełżcu

Paweł Próchniak
Marszruta wierszy (zapiski z wędrówek trasa „Poematu o mieście Lublinie")

Dariusz Czaja
Uobecnianie fikcji - iść za tekstem

14:30-17:30 "Palimpsesty"

Agnieszka Karpowicz
Topo-Grafie: miasto, mapa, literatura (na przykładzie Warszawy Mirona Białoszewskiego)

Blanka Brzozowska
Wędrówki po mieście podziemnym - antropologia metra jako inspiracja flanerie

Jan Gondowicz
Zagubić sie w palimpseście

Krystian Darmach
Kod Fernanda Pessoi: traktat lizboński, czyli czego turysta w Lizbonie nigdy nie zobaczy?