2014-2016 Grant NCN
Tytuł projektu badawczego
"Górale Podhalańscy w nazistowskich koncepcjach narodowościowych i etnopolityce w świetle dokumentów Sektion Rassen-und Volkstumsforschung działającej w ramach Institut für Deutsche Ostarbeit"
Źródło finansowania
Narodowe Centrum Nauki (edycja OPUS 5, UMO-2013/09/B/HS3/03574)
Założenia projektu
Celem projektu są interdyscyplinarne, wieloaspektowe badania nad unikatową dokumentacją etnograficzną i antropologiczną Sekcji Rasowej i Ludoznawczej - Sektion Rassen-und Volkstumsforschung (SRV)– jednostki, która działała w ramach nazistowskiego Institut für Deutsche Ostarbeit (IDO) założonego podczas II wojny światowej w okupowanym Krakowie. Dokumentacja ta w przypadku Podhala jest niezwykle obszerna, zróżnicowana i wartościowa poznawczo zarówno jeżeli chodzi o dane z badań etnograficznych, socjologicznych, jak i antropologicznych. Zakładamy, że analiza materiałów zgromadzonych i wytworzonych przez SRV – IDO pozwoli poznać rzeczywisty zakres działań podejmowanych przez niemieckich badaczy, a nade wszystko zrekonstruować obraz codziennego życia mieszkańców Podhala w okresie II wojny światowej, dostarczając także informacji na temat stanu zdrowia oraz kondycji biologicznej tej populacji. Równie interesującym zagadnieniem będzie prześledzenie koncepcji rasowych i wizji formułowanych przez niemieckich i austriackich badaczy względem mieszkańców Podhala. Z jednej strony bowiem podkreślano etnograficzną atrakcyjność i wyjątkowy charakter tej grupy, tłumacząc to wpływami kultury niemieckiej, z drugiej stosowano wobec Górali taki sam program badań rasowych, jak w przypadku innych grup zamieszkujących Generalne Gubernatorstwo, w tym ludności żydowskiej. Analiza materiału SRV pozwoli również na pełniejsze rozpoznanie lansowanej i wdrażanej na Podhalu przez okupanta akcji Goralenvolk, która miała na celu wynarodowienie mieszkańców tego regionu. Wykonawcami projektu są przedstawiciele etnologii, antropologii fizycznej, kulturoznawstwa oraz nauk medycznych. Zespół badawczy tworzą pracownicy Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ oraz badacze z innych jednostek.
Kierownik
dr Stanisława Trebunia-Staszel
Główni wykonawcy
dr Małgorzata Maj
prof. dr hab. Krzysztof Kaczanowski
Wykonawcy
prof. dr hab. Dariusz Piwowarczyk
dr Joanna Dziadowiec
mgr Elżbieta Duszeńko-Król
mgr Artur Sekunda
Publikacje wydane w związku z realizacją projektu
- S. Trebunia-Staszel, "Wywołane z pamięci" Wojna i niemieckie badania rasowe w relacjach mieszkańców Podhala, w: Antropologia i etnologia w czasie wojny, Instytut für Deutsche Ostarbeit, Krakau 1940-1944, w świetle nowych dokumentów, (red.) Małgorzata Maj. Wyd. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2015, s. 191-208.
- M. Maj, S. Trebunia-Staszel, Działalność Referatu Etnologii Sekcji Radowo-Ludoznawczej w świetle nowych materiałów źródłowych, w: Antropologia i etnologia w czasie wojny, (red.) M. Maj. Wyd. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2015, s. 103-144.
- M. Maj, S. Trebunia-Staszel, O Tadeuszu Kantorze – etnograficznym rysowniku i o zachowanych fotografiach z Wielopola Skrzyńskiego w zbiorach IDO, "Konteksty. Polska Sztuka Ludowa", R.LXIX:2015, nr 1-2, s. 79-81.
- S. Trebunia-Staszel, Ethnological Studies at the Institut für Deutsche Ostarbeit in the Light of New Sources, "Anthropos", 111.2016: 1–12, p. 9-22.
- M. Maj, S. Trebunia-Staszel, "Mierzyli nas, badali wszystko" Działalność Sektion Rassen-und Volkstumsforschung, IDO [przewodnik po wystawie], Kraków, 2016.
- S. Trebunia-Staszel, We were scared… Nazi racial examinations in memory of Polish Highlanders from Podhale region, w: Proceednings of the Pacific Division of the American Association of the Advancement of Sicnce, Volume 33, Part I 17 June 2014, p. 55.
Wydarzenia upowszechniające wyniki badań
- 11 grudnia 2015, Międzynarodowe seminarium "Górale Podhalańscy w koncepcjach narodowościowych i etnopolityce Sektion Rassen- und Volkstumsforchung – Institut für Deutsche Ostarbeit", Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ.
- 21 kwietnia - 15 maja 2016, Ekspozycja "Mierzyli nas, badali wszystko... Dokumentacja Sektion Rassen- und Volkstumsforschung IDO", Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ, Galeria "Pod Przewiązką".
2008-2011 Grant MNiSW
Tytuł projektu badawczego
"Opracowanie materiałów etnograficznych dotyczących Podhala ze zbiorów Institut für Deutsche Ostarbeit"
Kierownik projektu
dr Małgorzata Maj
Źródło finansowania
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (N/N109/214835)